Suriye ve Afganistan: Dinamiklerin Karşılaştırması
Ortadoğu Uzmanı Dr. Mehmet Turan Çağlar, Suriye ve Afganistan’ın siyasi ve sosyolojik dinamiklerini karşılaştırarak, “Suriye’nin tarihsi ve entelektüel birikimi, Batı ile münasebetleri ve heterojen yapısı, gelecekteki siyasi dönüşüm sürecini belirleyecek kritik ögeler olarak öne çıkıyor” dedi.
Altınbaş Üniversitesi Memleketler arası İlgiler Kısmı Öğretim Üyesi ve Ortadoğu Uzmanı Dr. Mehmet Turan Çağlar, Suriye ve Afganistan’ın siyasi ve sosyolojik dinamiklerini karşılaştırarak iki ülkenin emsal ve ayrışan taraflarını kıymetlendirdi. Çağlar, Afganistan’daki merkezi otorite eksikliği ve kabile bağlarının ön planda olduğu yapı ile Suriye’nin farklı bir toplumsal dokuya sahip olduğunu belirterek, “Suriye’nin tarihi ve entelektüel birikimi, Batı ile bağlantıları ve heterojen yapısı, gelecekteki siyasi dönüşüm sürecini belirleyecek kritik ögeler olarak öne çıkıyor” dedi.
“Suriye’deki temel sorun, rekabet halindeki Suriye kimlikleri”
Afganistan’da ulusal kimliğin güçsüz olduğuna, kabile ve aile bağlarının kimlik tarifinde baskın olduğuna dikkat çekti. Buna rağmen Suriye’de bir “üst Suriye kimliği” tartışmasının devam ettiğini tabir ederek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Suriye’deki temel problem, rekabet halindeki Suriye kimlikleridir. Esad idaresi bir kimlik tanımlarken, iktidara talip olan yeni aktörler farklı bir kimlik oluşturma gayretinde. Bu durum, anayasa yazım sürecinde farklı kimliklerin nasıl entegre edileceği yahut dışlanacağı üzere kritik soruları gündeme getiriyor. Afganistan’da ise mahallî kimliklerin baskın olması, merkezi bir Afgan kimliğinin oluşmasını zorlaştırıyor. Lakin Suriye’de güç boşluğu olduğu sürece yani merkezi otorite sağlanmadığı sürece radikal kümeler oradaki varlıklarını koruyacaklardır. O yüzden Afganistan’a benzetilebilir.”
Lübnan ve Irak örnekleri daha yakın
Dr. Çağlar, Suriye’nin gelecekte Afganistan’dan fazla Lübnan yahut Irak üzere bir yapıya evrilebileceğini belirterek, “Irak’ta Şii, Sünni ve Kürtler ortasında kimlik tartışmaları sürerken Lübnan’da farklı mezhep ve dini kümelerin anayasal olarak korunması, lakin ortak bir Lübnan kimliğinin inşa edilememesi, bu iki ülkeyi Suriye için daha yakın örnekler haline getiriyor” dedi.
Radikal kümelerin rolü
Suriye’de radikal kümelerin varlığına da dikkat çeken Çağlar, bu kümelerin güç boşluğu sürdükçe varlıklarını devam ettirebileceklerini belirtti. Lakin, Suriye’de memleketler arası koalisyonların IŞİD’e karşı başarılı operasyonlar düzenlediğini hatırlattı. Çağlar, Afganistan’daki üzere bir dağlık coğrafya yerine, daha kolay askeri müdahalelere açık bir coğrafik yapının olduğunu vurguladı.
Anayasal sürecin zorluğu
Anayasa yazım sürecinin ise uzun ve karmaşık bir süreç olacağını söz eden Çağlar, 2011’den beri gündemde olan yeni anayasa tartışmalarının Esad idaresinin devrilmesiyle sürat kazanabileceğini belirtti. Suriye’nin işe sıfırdan başlamadığını hatırlatarak şu değerlendirmeleri yaptı:
“HTŞ yahut şu anki idareye talip olan güçlerin sıfırdan başlama üzere bir niyetleri yok. O yüzden devlet yapılarını müdafaaya çalışıyorlar. Bir kaosa sürüklenmek istemiyorlar. Eski idareden kalan devlet yapılarını yok etmek yahut siyasi figürleri çabucak cezalandırmak, yaptıklarının bedelini ödetmek üzere telâşlı bir halleri yok.”
Temkinli davranarak yumuşak bir geçiş hedeflediklerini söyleyen Çağlar, “Bir Suriyeli üst kimliği var fakat tıpkı vakitte ülke içerisinde çok farklı sosyolojiler var. Yani Rakka’nın kırsalındaki Suriyeli ile Lazkiye’de yaşayan Suriyeli yahut Şam’da yaşayan bir Suriyeli ortasında çok önemli farklılıklar var. Üst kimliğin inşası hem anayasal hem de siyasal açıdan vakit alacak ve zorlayıcı olacaktır” tespitinde bulundu. Bu siyasi tartışmaların siyasi müzakerelerle çözülememesi durumunu da pahalandıran Çağlar, “Olay öbür bir yere sarfiyat lakin şimdiye kadar dikkatli ilerlediler üzere gözüküyor. Ama sürecin farklı taraflarını rahatsız edecek her adım geriye dönüş yahut kötüleşmeye yol açabilir” ikazında bulundu. – İSTANBUL
