8 Bin 600 Yıllık Ekmek Günümüze Taşındı
Konya’da Neolitik Çağ yerleşim yeri Çatalhöyük’teki hafriyatta bulunan ve içeriğindeki tahılların tahlillerle tespit edildiği “8 bin 600 yıllık ekmek”ten esinlenen aşçı Ulaş Tekerkaya, bezelye, arpa, buğday ve karaburçaklı ekmek pişirdi.
Çumra ilçesinde bulunan Çatalhöyük’te iki yıl evvelki hafriyatta elde edilen kömürleşmiş süngerimsi buluntunun, Necmettin Erbakan Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde (BİTAM) yapılan tahlillerinde milattan evvel yaklaşık 6 bin 600’e tarihlendirilen “mayalanmış ekmek” olduğu belirlendi.
Yurt içi ve dışında heyecan uyandıran bu buluntunun akabinde “8 bin 600 yıllık ekmeğin” lezzetini merak eden Konyalı aşçı Ulaş Tekerkaya, bunu bugüne kazandırmak istedi.
Daha evvel hafriyat grubu başta olmak üzere Necmettin Erbakan Üniversitesinden akademisyenlerin de dayanağıyla “Neolitik Çağ’da 9 Bin Yıllık Mutfak Kültürü” isimli yapıtı yayımlayan Tekerkaya, ekmekteki çoğunluğu bölgede yetişen tahılları topladı.
Kazı heyetince yayımlanan Çatalhöyük Yer 66 Neolitik Periyot Ekmek Buluntusu Tahlilleri ve Değerlendirmesi’ne nazaran farklı tahılları barındıran ekmeği üretmek için çalışma yapan Tekerkaya, ekmeğin 9 bin yıl evvelki formunu yakalamak için onlarca deneme yaptı.
Çatalhöyük toplumunun “el değirmeni” ismi verilen volkanik ezgi taşı üzerinde tahılları öğüten Tekerkaya, hazırladığı bezeleri (hamur topağı) Meram Kent ve Ömür Kültürü Müzesi’nde odun ateşinde ocakta pişirdi.
Tekerkaya, AA muhabirine, Çatalhöyük mutfağı üzerine hazırladığı yapıtın gastronomide küresel mükafata layık görüldüğünü söyledi.
Yöredeki 9 bin yıllık yemek kültürünün bugüne kazandırılmasına yönelik menü hazırladığını anımsatan Tekerkaya, “Ekmeğin bulunmasının akabinde bunu yapmak için heyecan duydum. Yaklaşık bir yıldır yaptığım denemeler sonucu ekmeğin son formu bu hale geldi. Başlarda çok fazlaca sert ve acımtırak tadı vardı fakat çok fazlaca denemelerin akabinde reçetesini düzenleyerek lezzetli eser halinde pişirdim. Pek lezzetli ve doyurucu.” diye konuştu.
Tekerkaya, periyodun hafriyat heyeti lideri Prof. Dr. Ali Umut Türkcan’a teşekkür ederek, “Bilimsel tahlil sonuçlarını paylaştılar. Anadolu’da günümüzde hala pişirilen somun formunda, insanlara yararlı ve besleyici bir ekmeğin gelecek jenerasyonlara aktarılmasına katkı sağlayacağını düşünüyorum. Ekmeğin içinde bezelye, arpa, buğday ve karaburçak var.” diye konuştu.
Ekmekteki tahıllar, ileri teknolojiyle belirlendi
BİTAM Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Yasin Ramazan Eker ise merkezde arkeolojik numunelerin kimyasal ve fizikî yapılarının tanımlanabildiğini lisana getirdi.
BİTAM’da ileri teknoloji tahlil aygıtlarıyla çalışmaya katkı verdiklerini anlatan Eker, ekmek numunesinin tahliliyle kimyasal ve fizikî yapısının belirlendiğini tabir etti.
Çalışmaya katkı veren akademisyenlerden Gaziantep Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Salih Kavak da buluntunun tahlilinde ekmeğin içindeki baklagillerin mayalanmayı hızlandırdığını lisana getirdi.
“Çatalhöyük ekmeği”nin içinde arpa, buğday, bezelye ve karaburçağın tespit edildiğini aktaran Kavak, bunun akademik çalışmasının sürdüğünü söyledi.
Ekmeği tadanlardan Petek Zülal Güleç ise ekmekteki tahıl zenginliğinin besbelli olduğunu belirterek, “Günümüz ekmeğine hiç benzemiyor. Bal, yağ ve reçele gerek yok. Bu çok lezzetli, atalarımızın her vakit daha güzelini bildiğini görmüş olduk.” dedi.
Dönemin hafriyat heyeti lideri Prof. Dr. Ali Umut Türkcan, 5 Mart 2024’te yaptığı açıklamada, “Fırının köşesinde küçük ve yuvarlak süngerimsi buluntunun, dikkatli belgelemeyle ekmek olduğu anlaşıldı. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’nde yapılan radyokarbon testleri, numunemizin milattan evvel yaklaşık 6 bin 600’e kadar gidebileceğini gösterdi.” tabirlerini kullanmıştı.
