Uzmanı uyardı: Dinamik fiyatlandırma tüketiciler açısından risk teşkil ediyor
ÜRÜN ya da hizmete gösterilen talep doğrultusunda anlık olarak fiyat artışına yol açan dinamik fiyatlandırma; uçak biletleri, otel konaklamaları, aktiflik tertipleri ve ulaşım uygulamaları üzere alanlarda kullanılıyor. Tüketicilerin fiyat siyasetlerine yönelik artan şikayetleri nedeniyle çok sayıda ülke tarafından yasaklanmasının gündeme geldiğini belirten Hukukçu Doç. Dr. Murat Can Pehlivanoğlu, “Dinamik fiyatlandırma tüketiciler açısından bir risk teşkil ediyor zira fahiş fiyat sonucunu doğurabiliyor. Münasebetiyle tüketiciler hiç beklemedikleri bir fiyatla karşı karşıya kalabiliyor. Bu noktada mevzuata uygun yahut alışılmamış biçimde dinamik fiyatlandırma yapılması ortasında bir ayrım yapmak gerekir. Lakin bu konuda Türkiye’deki işletmelerimizin ve tüketicilerimizin farkındalık düzeyi şimdi çok yüksek değil” dedi.
İşletmelerin arz ve talebi dikkate alarak piyasa şartlarına nazaran anlık olarak belirlediği fiyatı söz eden dinamik fiyatlandırmanın, son periyotta tüketicilerin yansısını çektiğini aktaran İstanbul Kent Üniversitesi’nden Doç. Dr. Murat Can Pehlivanoğlu, aktiflik, tertip, konaklama ve ulaştırma şirketlerinin bu tekniğe başvurduğunu belirtti. Dinamik fiyatlandırmanın bir mal yahut hizmetin piyasadaki anlık arz ve talep durumuna nazaran fiyatının belirlenmesi manasına geldiğini söyleyen Doç. Dr. Pehlivanoğlu, “Geçmişte işletmelerin bunu dönemsel olarak uyguladığını görüyorduk. Bugün geldiğimiz noktada teknolojinin gelişmesi, yapay zekanın ilerlemesi, akıllı fiyat etiketlerinin çıkması ve internet üzerinden alışverişin ağırlaşması sonucunda bir çok işletmenin dinamik fiyatlandırma yapabilir hale geldiğini gördük” diye konuştu.
‘AYRIMCILIK YAHUT İŞLETMELER ORTASI HAKSIZ REKABET DOĞURMAMALI’
Mevzuata nazaran yapılan dinamik fiyatlandırmanın her durumda hukuka uygun olmayabileceğini anlatan Doç. Dr. Pehlivanoğlu, sözlerine şöyle devam etti:
“Dinamik fiyatlandırma gerçekleştirdiğinizde eşit durumdaki alıcılara tıpkı süreç için farklı fiyat uygulamış oluyorsunuz. Bu da bir ayrımcılık problemi doğuruyor hasebiyle kanunları ihlal edebilirsiniz. Başlangıçta, pazar hissesi büyük bir işletmeyseniz rekabet hukukunu ihlal etmiş olacaksınız. Başka taraftan tüketici mevzuatı tarafından çeşitli ihlallere sebep olabilirsiniz. Zira yaptığınız dinamik fiyatlandırma uygulaması tüketicinin karar sistemini bozduğu için haksız ticari uygulama olarak değerlendirilebiliyor. Tıpkı formda Fiyat Etiketi Yönetmeliğine de alışılmamış bir fiyatlama yapmış olabilirsiniz. Başka taraftan rakip işletmeler bakımından başka işletmenin dinamik fiyatlandırma yapıp yapmadığı değer taşıyor çünkü Türk Ticaret Kanunu haksız rekabeti düzenliyor. Siz işletme olarak şayet dinamik fiyatlandırma yapmıyorsanız ancak rakip firma bunu hukuka muhalif olarak yapıyorsa ekonomik mağduriyete uğruyorsunuz.”
‘ÇOĞU DİNAMİK FİYATLANDIRMANIN NEYİ BAZ ALDIĞI AŞİKÂR DEĞİL’
Dinamik fiyatlandırma nedeniyle tüketici mağduriyetinin arttığına değinen Doç. Dr. Pehlivanoğlu, “Dinamik fiyatlandırmanın neyi baz aldığı aşikâr değil. Şayet dinamik fiyatlandırma yapan işletme, bunu rakip firmanın fiyatını baz alarak yapıyorsa rekabet hukukunda gerçekleşen ihlalin boyut ve formu değişiyor. Öteki yandan dinamik fiyatlamayı tüketicinin ırkına, cinsiyetine ve yaşına nazaran yapıyorsa bu durumda insan hakları ihlal ediliyor. Bu noktada işletmelerimizi uyarmak istiyorum. Zira mevzuata uygun olmayan bir fiyatlandırma süreci gerçekleştirirseniz tüketici mağduriyetini arttırmış olursunuz. Böylelikle tüketici mağduriyetinden bağımsız olarak çeşitli kanun kararlarını ihlal etmiş olabilirsiniz. Hasebiyle hem tazminat sorumluluğu gündeme gelir hem de idari para cezası uygulanabilir. İngiltere’de konser bileti satın almak isteyen tüketiciler, sırada beklerken fiyatların anlık olarak değiştiğine şahit oldu. Bilet sırasında saatlerce bekleyen bir tüketici gişeye ulaştığında başlangıçtaki fiyattan 3, 5 yahut 10 kat daha fazla fiyat ödemek durumunda kaldı. Bunun internet üzerindeki örneği ise; alışveriş sepetinizi hazırlıyorsunuz ve eser ekliyorsunuz. Eklediğiniz eser, belirlenen mühlet içerisinde alışverişi tamamlamamanız halinde, siteye bir daha girdiğinizde farklı bir halde fiyatlanmış oluyor. Vakit, işletmeler tarafından mevzuata uygun formda ayarlanmazsa tüketiciyi karar verme baskısı altında bırakıyor. Bu da haksız ticari uygulama olarak belirttiğimiz konuda kıymetlendirilmesi gereken bir süreç oluyor” sözlerini kullandı.
‘TÜRKİYE’DE DAHA FAZLA KONTROLE YÖNELİK BİR GEREKSİNİM VAR’
Aşırı fiyatlama ve stokçuluk konusunda dinamik fiyatlandırmanın tesirinden bahseden Doç. Dr. Pehlivanoğlu, sözlerini şöyle sonlandırdı:
“Şu an İngiltere, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) dinamik fiyatlandırmanın yasaklanması konusunda değerlendirmeler yapılıyor. Bilhassa ABD’de bahis fahiş fiyata ilerlemesi noktasında değerlendirilirken İngiltere ve Avustralya haksız ticari uygulama çerçevesinden bakıyor. Türkiye’de ise çok fiyatlama ve stokçuluk sorunu dikkate alınan bir husus. Bu hususta perakende ticaretinin düzenlenmesi hakkında kanunda kararlar var. Hakikaten birtakım işletmelerin çok fiyatlama yapmaya çok önemli bir eğilimi olduğunu biliyoruz. Bu noktada dinamik fiyatlandırma uygulaması çok fiyatlamanın bir sebebi ya da mazereti haline gelmemeli. Münasebetiyle Türkiye’de çok fiyat ve stokçuluk biçimindeki hareketler çerçevesinde dinamik fiyatlandırma yapılıp yapılmadığının denetlenmesine yönelik bir muhtaçlık olduğunu söyleyebilirim. Bu durumda dinamik fiyatlandırma yapan işletmeler, devri ve gelen müşterilerin anlık eğilimlerini dikkate alıyorlar. Şayet gelen müşteri profillerinin anlık eğilimleri dikkate alınırsa müşterinin şahsî verisi de kullanılmış oluyor. Sanki işletme şahsî bilgiyi dinamik fiyatlandırma hedefiyle kullanabilir mi? Bu da şahsî datalar mevzuatına ait farklı bir soruyu doğuruyor. Tüketicilere yapabileceğimiz teklif çok fiyat uygulamasıyla karşılaştıkları yahut dinamik fiyatlandırma sonucunda çok fiyata gidebileceğini düşündükleri durumlar olduğunda bilhassa CİMER üzerinden şikayetlerini idari makamlara iletmeleridir. Sivil toplum kuruluşlarının da kontrolde etkin rol oynaması gerekiyor.”
