Fidan: İsrail’in Yayılmacı Politikaları Sorundur

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İsrail’in bölgedeki yayılmacı siyasetlerinin yalnızca bölge ülkelerinin değil memleketler arası toplumun ve memleketler arası adaletin sorunu haline geldiğini söyledi.

Fidan, Türkiye’de yerleşik ulusal ve memleketler arası medya kuruluşlarının temsilcileriyle İstanbul’da bir ortaya geldiği toplantıda gündemi kıymetlendirdi.

İsrail’in Suriye’nin güneyindeki yayılmacı siyaseti nedeniyle Türkiye ile ortasında direkt bir çatışma ihtimalinin bulunup bulunmadığının sorulması üzerine Bakan Fidan, “İsrail’in bölgedeki yayılmacı siyasetleri, çatışmacı siyasetleri yalnızca bölge ülkelerinin değil memleketler arası toplumun, milletlerarası adaletin bir sorunu haline gelmiştir. Bu sorun tek başına Türkiye’nin bir sorunu değildir. İsrail’in ortaya koyduğu global çaptaki sorunu, bölgesel çaptaki sorunu, bölge müttefikleriyle, global aktörlerle, ortaklarımızla daima birlikte karşılayacağız ve üstesinden geleceğiz.” karşılığını verdi.

Fidan, Türk-Yunan bağlarıyla ilgili soruyu cevaplarken, “Türkiye ile Yunanistan ortasındaki bilhassa önderler seviyesinde başlatılan olumlu bağ, bizim yakın ve uzak devirden miras aldığımız sıkıntıları daha yeterli bir formda çözmekte sahiden yeterli ortam sağlıyor ve bunu da devam ettirmeye çalışıyoruz.” tabirlerini kullandı.

Yunanistan tarafında iç politik baskının mevcut problemleri yönetmede daha farklı bir yer oluşturduğunu gördüklerini kaydeden Fidan, bu hususta kararlılıkla ilerlemeye devam edeceklerini vurguladı.

Fidan, “Ben önümüzdeki günlerde Yunan kamuoyu-Türk kamuoyu bu sürece takviye verdiği sürece olumlu aralık alabileceğimize de inanıyorum. Değerli olan önder yüreğidir.” değerlendirmesinde bulundu.

“(Rusya- Ukrayna Savaşı) Burada artık gecikmiş bir barış var”

Rusya-Ukrayna Savaşı’yla ilgili soru üzerine Fidan, “Burada artık gecikmiş bir barış var. Sayın (Donald) Trump’ın kampından ortaya çıkan birtakım tabirlere baktığımız vakit da aslında maalesef iki sene evvel bizim yaptığımız mekik diplomasisi sonucunda ortaya koyduğumuz parametrelerden daha farklı bir şey çıkmayacak.” formunda konuştu.

Fidan, Gazze konusunda da devam eden arabuluculuk faaliyetlerinin olduğunu belirterek, “Birtakım memleketler arası aktörlerin aslında muahedeyi sağlamaktan fazla İsrail için vakit kazanma istikametinde diplomatik bir süreci işlettiğini de biz bu süreçte gördük.” dedi.

“27 ülkeli AB’de aşikâr hususlarda Türkiye’yle ilgili bahislerin rehin alındığı görüyoruz”

Fidan, Türkiye- Avrupa Birliği (AB) bağlarında Türk tarafının tam üyelik perspektifine her vakit takviye verildiğini lakin AB tarafında bu dayanağı göremediklerini söyledi.

2025’te daha değerli kırılmaların yaşanabileceğinin emarelerinin şimdiden görüldüğünü belirten Fidan, şöyle devam etti:

“Buna sağlam bir bölgesel dayanışma, işbirliği istiyor muyuz? Bütün ortakları içeren temel önceliğimiz bu olmalı. Siyasi lisanımızı, perspektifinizi bu istikamette tekrar güncelleyebilecek miyiz? Türkiye, bunun çabasını hakikaten kendi içerisinde 20 yılda verdi.

Şu anda 27 ülkeli bir Avrupa Birliği’nde muhakkak hususlarda Türkiye’yle ilgili mevzuların rehin alındığını biz açıkçası görüyoruz. Bu, olağan Avrupa Birliği’ndeki çeşitli sistemlerin işletilmesinden ötürü küçük teknik sebeplerle büyük stratejik amaçlara ulaşılamadığını görüyoruz. Türkiye, AB üyeliğinde ortaya konan dar bakışlılıkla, kaybedilen stratejik çıkar neyse bugün üyelik dışı yapılacak işbirliği alanlarında da ortaya çıkartılan küçük engellemelerin aslında yeniden büyük stratejik çıkarları ve menfaatleri engellediğini görmek gerekiyor.”

Fidan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ziyaretinde Devlet Başkanı Şeyh Muhammed Bin Zayed Al Nahyan’la bölgesel hususları derinlemesine ele aldıklarını, bunlardan birinin de Sudan’daki durum ve çatışmaların durdurulmasına ait konular olduğunu söyledi.

Sudan’daki taraflar ortasında arabulucuya muhtaçlık duyulduğuna dikkati çeken Fidan, işleyen kimi düzeneklerin olduğunu lakin bunlara karşın Sudan’daki çatışmaların durdurulamadığını ve ülkede önemli bir insani krizin yaşandığını lisana getirdi.

Fidan, “Ukrayna Savaşı’nda olduğu üzere yani devam ettirilen savaşlarda olduğu üzere şu anda geldiği nokta, bir an evvel bunun durması. Nasıl duruyorsa dursun ki daha fazla insan kaybı önlenmeli ve daha fazla beşerinin yerinden edilmemesi gerekiyor.” dedi.

Suriye için kurumlar ortası uyum düzeneği oluşturduklarını anlatan Fidan, Türkiye’deki bakanlıkların, devlet kurumlarının organize halde Suriye’deki altyapı meseleleriyle ilgili çalışmalarının son süratle sürdüğünü söyledi.

Türkiye’nin uyum gayretleriyle devam eden insani yardım faaliyetlerinin olduğuna işaret eden Fidan, Suriye’nin çok yoksun kalmış, ulaşılamayan bölgelerine, besin sorunu yaşayan bölgelere muhakkak ölçüde besinlerin gönderilmesi konusunda süren bir trafiğin olduğunu vurguladı.

Fidan, Suriye’de kalkınmayla, altyapıyla ve elektrikle ilgili devam eden çalışmaların olduğunu belirterek, bu mevzuda birçok devlet ve milletlerarası kuruluşun çalışmalarının bulunduğunu lisana getirdi.

Kıbrıs sorunuyla ilgili soruyu yanıtlayan Fidan, şöyle devam etti:

“Kıbrıs’ta hem Rum bölümünün hem Türk kesitinin, Yunanistan’ın, Türkiye’nin daima bir arada problemlerini çözdüğü, Ege’yi ve Akdeniz’i bir barış, kalkınma ve refah bölgesi haline getirdiği bir dünyayı görmek istiyorum açıkçası. Bunun da olmaması için hiçbir sebep yok.”

“Suriye dışından gelmiş PKK’lıların ülkeyi terk etmesini istiyoruz”

Fidan, Suriye’de kendilerine “Suriye Demokratik Güçleri” (SDG) ismini veren terör örgütü PKK/PYD’deki yabancı savaşçılara ait şunları söyledi:

“Biz yabancı terörist savaşçı sıfatı niteliğinde olan Suriye dışından gelmiş aktörlerin, Türkiye’den, Irak’tan, İran’dan ve Avrupa’dan gelmiş PKK’lıların ülkeyi terk etmesini istiyoruz. Kalan Suriyelilerden de sahiden iflah olmaz PKK’lı takımlar var, onların da bir an evvel terk etmesini istiyoruz. Geri kalanlarının Suriye’nin yeni ortamına entegre olmasını destekliyoruz. Suriye’nin milli güvenliği, birliği, bütünlüğü kıymetli. Parçalanmış bir Suriye’yi, gerek siyasal açıdan gerek toprak açısından muhakkak görmek istemiyoruz.”

Bakan Fidan, İmralı’daki PKK terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan’a ait soruya, “Yani şu anda kelam ettiğiniz şahısla ilgili rastgele bir değişiklik yok, İmralı’da devam ediyor.” cevabını verdi.

Azerbaycan- Ermenistan barış görüşmeleri

Fidan, Karabağ’daki işgalin sonlanmasının bölgedeki kalıcı barışın sağlanması için değerine dikkati çekerek, “Burada artık bölgesel barışın kalıcı hale getirilmesi, kurumsallaştırılması gerekmekte. Kafkaslar’ın son 100 yıldır bir istikrarsızlık alanı olması, hiçbirimizin lehine olmadı.” dedi.

Bölgedeki barışı daha ileriye taşımak için fırsat penceresinin bulunduğuna ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in bölgeyi ve Azerbaycan’ı kalkındırma konusundaki kararlı liderliğine işaret eden Fidan, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın da bu mevzuda olumlu ve gözü pek hallerinin olduğunu söyledi.

Fidan, iki ülkenin kalıcı barışın sağlanması için üzerinde uzlaşılamayan hususlara dikkati çekerek, 2025’te barış mutabakatının imzalanmasını diledi.

“İran’ın farklı siyaset tercihlerini kullanabileceğine inanıyorum”

İran’la güzel komşuluk bağlarını sürdürmek ve bağlantıları ilerletmek istediklerinin altını çizen Fidan, “PKK ile uğraşımızda kendilerinin dayanak vermesini de açıkçası bekliyoruz. Bunu defaatle de kendilerine ilettik. İran’da farklı düşünen aktörler olabiliyor, PKK konusunda. Biz bunun farkındayız. İran’ın PKK’yla ilgili duruşunu çok fazla açıkta tartıştığımız bir mevzu yapmadık, münasebetlerimizin hassasiyetinden ötürü.” tabirlerini kullandı.

Fidan, İranlı, Amerikalı, Avrupalı, Rus ve öteki aktörlerin, Türkiye ile silahlı düşmanlık sorunu bulunan bir örgüte takviye vermemesini beklediklerini vurgulayarak, “Biz, kimsenin silahlı düşmanına dayanak vermiyoruz. Kimse de bizim silahlı düşmanımıza dayanak vermesin yahut kayıtsız kalmasın. Buna nazaran de bağlarımızı açıkçası gözden geçiriyoruz, takip ediyoruz.” dedi.

Bakan Fidan, “İran’ın bölgedeki gelişmeleri belirli alışkanlıklarla devam ettirmesi siyasetinden vazgeçeceğine inanıyorum. Yeni devirde farklı siyaset tercihlerini kullanabileceklerine inanıyorum.” diye konuştu.

Devlet dışı aktörlerin güç kazanması

Birleşmiş Milletlerin (BM) işleyişinin güncellenmesi gerektiği konusundaki genel uzlaşıya işaret eden Fidan, mevcut sistemdeki başat aktörlerin güncellemeyi kendi lehlerinde yapmaya eğilimli olduklarına dikkati çekti.

Fidan, toplumun tarih boyunca ekseriyetle tabana vurmadan yine yapılanma sürecine gitmediğini anlatarak, “Ya hikmetle ders alıp yolumuza devam edeceğiz, değişiklik yapacağız ya da musibetle.” dedi.

Giderek güçlenen 190’dan fazla ulus devletin bulunduğu sistemin, büyük sermayeli teknoloji şirketleri üzere devlet dışı aktörlerin ortaya çıktığını söyleyen Fidan, şirketlerin sahip oldukları teknolojilerle dünya siyasetlerini, toplumsal gidişatı ve güvenlik istikrarlarını etkileyebilir hale geldiklerini kaydetti.

Fidan, bu yeni gelişmelere yanıt verecek gerçek bir arayış içinde olmaları gerektiğini ancak hiç kimsenin kendi menfaatini kaybetmek istemediğini lisana getirerek, “Bir krizle karşı karşıya kalıp, bedelini insanlık olarak ödeyip ondan sonra aşikâr bir düzgünleştirmeye gidilecek. Bugüne kadar tarih daima bu türlü cereyan etmiş.” diye konuştu.

Rusya ile Suriye’deki yeni idare ortasındaki ilişkiler

Rusya’nın talep üzerine daha evvel Suriye rejimine askeri olarak takviye verdiğini anımsatan Fidan, 2017’den itibaren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasındaki ilginin ortaya koyduğu ivmeyle Astana Süreci’ni işletme konusunda değerli adımlar attıklarını söyledi.

Fidan, Rusya’nın temel prestijiyle rasyonel bir kararla Suriye’nin devrik lideri Beşşar Esed’i desteklemenin ülkeye yahut bölgeye yarar getirmediği kanaatine vardığını lisana getirerek, “Benim varsayımım bu kanaati onlar çok evvelce görmüşlerdi ancak Halep’in ele geçirilmesinden sonraki süreç bunu biraz daha tetikledi diye düşünüyorum. Yoksa Rusların askeri kabiliyeti vardı, bu askeri kabiliyeti kullanabilirdi lakin kullanmamayı tercih ettiler. Bu bahiste ağır temaslarımız oldu.” sözlerini kullandı.

Rus üslerinin Suriye’deki geleceğinin, Suriye’deki yeni idareyle Moskova idaresinin yapacağı görüşmelerle şekilleneceğini kaydeden Fidan, “Ruslar, Şam’ın düşüşü esnasında yapılan zımni mutabakat gereği duruma müdahale etmediler. Devrimciler de Rus birliklerinin inançlı biçimde kendi üslerine geri dönmesini temin ettiler ve üslere akın düzenlemediler.” dedi.

Fidan, Suriye’deki Rus üslerinde bulunan uçak ve gemilerin büyük oranda ayrıldığını söyledi.

Yeni ABD yönetimi

Gazze’de ateşkes için aralık katedildiğini, geçen hafta bir mutabakat olabileceği umudunun doğduğunu belirten Fidan, gelecek hafta yahut bugünlerde de bu umudu devam ettirme temennisini lisana getirdi.

Fidan, ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın ateşkes konusundaki isteğini desteklediklerini ve olumlu bulduklarını kaydederek, “Söylediği cümlelerin, yaptığı tehditlerin bir an evvel ateşkes sağlanmasıyla ilgili olduğunu, kendisi geldiği vakit bu bahislerle artık ilgilenmeyip öbür hususlara ağırlaşma isteğinin olduğunu görüyoruz.” dedi.

Trump ve takımından, başta Türkiye-ABD bağlantıları olmak üzere İsrail- Filistin sorunu, Rusya-Ukrayna barışı, Orta Doğu’daki kalıcı barış ve Balkanlar’daki barış bahislerinin birlikte çalışılarak ilerletilmesini beklediklerini tabir eden Fidan, şunları kaydetti:

“Trump ve takımı bizi evvelki devirden biliyor. Durumumuz hiçbir vakit için değişmiyor. Bizim kapalı bir gündemimiz de yok, pek açık ve şeffafız. Yalnızca kendi çıkarlarımızı önceleyen bir durumda da değiliz, kendi partnerlerimizin da çıkarlarını hesaba katan siyasetleri ortaya koyuyoruz. Bizim beklentimiz bu taraftaki çalışmaların devam etmesi, bu noktada bir farkındalığın olması.”

Fidan, Amerika sistemini çok büyük bir dış siyaset değişikliğinin beklediği değerlendirmesinde bulunarak, “Bu değişiklik içerisinde onlar için nüans, bizler için ana öge olarak görülen bölgedeki birtakım konular gözden kaçabilir. Bunun tahminen gayretini göstermek gerekiyor.” dedi.

(Bitti)