Uzman isim ekonomi için ”Kaçınılmaz” diyerek uyardı
Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ferhat Pehlivanoğlu, Haberler.com’da Abdurrahman Yazıcı’ya kıymetlendirdi. Pehlivanoğlu, Türkiye’de cari istikrarın iktisadın adeta belkemiği oluğunu söyledi. Bu hususta yapısal ıslahatın kaçınılmaz olduğunun altını çizdi.
İktisat Editörü Abdurrahman Yazıcı konuğuna, cari süreçlerde son dataların ne manaya geldiğini sordu. Prof.Dr. Ferhat Pehlivanoğlu, cari açığın Türkiye’nin kronikleşmiş sıkıntılarından olduğuna dikkati çekti. Türkiye’nin güç ithalatı konusundaki bağımlılığı dikkat çeken Prof. Dr. Pehlivanoğlu, açıklamalarına şöyle devam etti:
“CARİ AÇIK BAĞIMLILIĞIN ÇARPICI GÖSTERGESİ”
2024 yılı Kasım ayı dataları, Türkiye iktisadının cari istikrar ve finansman yapısındaki kronik sıkıntıları bir kere daha gün yüzüne çıkardı. Cari açık, beş aylık bir ortadan sonra yine 2 milyar 871 milyon ABD dolarlık bir düzeye ulaştı. Altın ve güç hariç tutulduğunda ise cari süreçler hesabının 3 milyar 443 milyon ABD dolarlık bir fazla vermesi, Türkiye’nin güç ithalatına olan bağımlılığının çarpıcı bir göstergesi.
Cari açığın ayrıntılarına bakıldığında, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 5 milyar 235 milyon ABD dolarına ulaştığı görülüyor. Yıllık bazda ise dış ticaret istikrarındaki toplam açık 54,6 milyar ABD dolarlık bir düzeyde gerçekleşti. Bu tablo, ihracatın ithalatı karşılamakta şimdi istediğimiz seviyede kâfi olmadığını ve dış ticaretin hala Türkiye iktisadının en zayıf noktalarından biri olduğunu göstermektedir.
“TURİZM CARİ AÇIĞI DENGELEMEDE HAYATİ ROLDE”
Ekonomi Editörü Abdurrahman Yazıcı, hizmet dalı ve turizmdeki gelirlerin cari açıkta nasıl bir tesire sebep olduğunu sordu. Turizmin cari açığı azaltmada kıymetli bir rol üstlendiğine değinen Prof. Dr. Pehlivanoğlu, şu tabirleri kullandı:
Kasım ayında hizmetler istikrarı kaynaklı net girişler 3 milyar 725 milyon ABD dolara ulaştı. Seyahat gelirleri, bu fazlanın çoğunluğunu oluştururken (2 milyar 630 milyon ABD dolarlık katkı), nakliyat hizmetleri de 1 milyar 338 milyon ABD dolarlık net gelir getirdi. Türkiye’nin turizm dalı, cari açığı dengelemekte hayati bir rol oynamaktadır. Fakat bu gelirlerin mevsimsellikten arındırılması ve alternatif turizm alanlarının geliştirilmesinin kıymetini de belirtmek yerinde olacaktır.
Sağlık turizmi, kongre turizmi ve dijital nomadlara yönelik (dijital nomadlar, teknolojiyi kullanarak mesleklerini yahut işlerini rastgele bir fizikî pozisyona bağlı kalmadan sürdüren bireylere denir) özel hizmetlerin geliştirilmesi, bölümün döviz kazandırıcı tesirini artıracaktır. Tıpkı vakitte, bu dalın Türkiye’nin yumuşak gücünü destekleyen bir yapıyı ortaya koyduğunu belirtmek gerekir.
“DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ ARTIRILMALI”
Cari açığın finansmanında, net direkt yatırımlar 4,2 milyar ABD dolarlık katkı sağlarken, portföy yatırımlarının 14,1 milyar ABD doları düzeyine ulaşması dikkat caziptir. Kasım ayında 1 milyar 229 milyon ABD dolarlık net giriş kaydeden portföy yatırımları, pay senedi piyasasında 39 milyon ABD dolarlık ve DİBS piyasasında 1 milyar 645 milyon ABD dolarlık alımla desteklenmiştir. Fakat bu kısa vadeli sermaye girişleri, iktisattaki kırılganlığı artıran bir öge olarak da değerlendirilmelidir.
Doğrudan yatırımlar tarafında ise Türkiye’ye yurt dışı yerleşiklerden 1 milyar 139 milyon ABD dolarlık bir yatırım girişi olduğu görülmektedir. Buna rağmen, yurt içi yerleşiklerin yurt dışındaki yatırımlarını 557 milyon ABD dolarlık bir artışla yükselttiği dikkat çekmektedir. Bu tablo, direkt yatırım girişlerinin artırılması gerektiğini göstermektedir.
“YERLİ GÜÇ KAYNAKLARI DEVREYE ALINMALI”
Kasım ayında dış ticaret istikrarındaki açık 5 milyar 235 milyon ABD dolarıdır. Bu açık, güç ithalatının değerli bir rol oynadığını göstermektedir. Bilhassa, Türkiye’nin güç ithalatına bağlılığını azaltacak yenilenebilir güç projelerine öncelik vermesi gereklidir. Yerli güç kaynaklarının devreye alınması ve güç tasarrufunu teşvike yönelik siyasetlerin hayata geçirilmesi bu sorunun önünü kesebilir.
Merkez Bankası rezervlerinde Kasım ayında 1 milyar 327 milyon ABD dolarlık net artış kaydedilmiştir. Fakat bu artışın kısa vadeli sermaye girişleri ve borçlanma yoluyla desteklenmesi, rezervlerin sürdürülebilirliği konusunda soru işaretleri oluşturabilir.
“PARA SİYASETİ ENFLASYON AMACIYLA UYUMLU HALDE UYGULANMALI”
2024 Aralık ayında Türkiye’nin enflasyon oranı % 44,38 düzeyinde gerçekleşmiştir. Yüksek enflasyon, hem tüketici inancını hem de yatırım ortamını olumsuz etkilemektedir. Elbet ilerleyen periyotta enflasyonda kalıcı düşüşler geldikçe bu durum bilakis dönecektir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), siyaset faizini %47,5 olarak belirlemiştir. Lakin, yüksek enflasyon ortamında faiz oranlarındaki düşüşler fiyat istikrarına ziyan verebilir. Bu bahiste piyasalarda temkinli optimistlik hakim durumdadır. Para siyasetinin enflasyon hedeflemesiyle uyumlu bir formda uygulanması, makroekonomik istikrarın sağlanması için kritik kıymet taşımaktadır.
UZMAN İSİMDEN ALTIN TAVSİYELER
Türkiye iktisadı, 2024 Kasım ayı itibariyle cari açık ve finansman yapısındaki yapısal sıkıntılarla çaba etmeye devam etmektedir. Hizmetler istikrarı ve altın-enerji hariç cari fazla, iktisadın müspet yanlarını ortaya koyarken; dış ticaret açığı ve kısa vadeli sermaye girişlerine bağlılık, kırılganlıkları artırmaktadır. Bu kapsamda; güç bağımlılığını azaltan siyaset uygulamaları değerli olacaktır. Yenilenebilir güç projeleri desteklenmeli ve yerli kaynaklara yönelik yatırımlar artırılmalıdır. Katma pahalı üretim kritik değere sahip gözükmektedir, teknoloji odaklı ihracat artırılmalı ve üretim yapısı dönüştürülmelidir. Türkiye’de turizm çeşitlendirmesi daha fazla çalışmamız gereken alanlardan bir oburu, hizmet kesiminde alternatif alanlara yatırımlar yapılmalıdır. Finansal istikrar sağlayıcı siyasetler daha kıymetli hale gelmiştir, kısa vadeli sermaye girişlerine bağlılık azaltılmalı, direkt yatırımlar teşvik edilmelidir. Son olarak enflasyonla uğraş odunsuz bir halde sürdürülmelidir, para siyasetinin aktif kullanımı sağlanmalı ve fiyat istikrarı temel gaye olmalıdır. Tüm bu gelişmeler, Türkiye’nin cari istikrar meselesini uzun periyotta azaltabilir ve ekonomik istikrarın temellerini güçlendirebilir. Lakin bu yolda, yapısal ıslahatların ve sürdürülebilir siyaset temelli bir yaklaşımın benimsenmesi kritik değere sahiptir.
