OMÜ’de Yerli Kenevir Çeşitlerinin Lif Oranını Artırmak İçin Yeni Melezleme Yöntemleri
SAMSUN Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Kenevir Araştırmaları Enstitüsü’nde, yerli kenevir çeşitlerinin lif oranının artırılması için yüksek lif oranına sahip yabancı çeşitler ile melezlenerek yeni genetikler oluşturuluyor. Enstitü Müdürü Prof. Dr. Selim Aytaç, “Burada asıl amaçlanan genetik varyasyon oluşturmak, yani kenevirin her türlü genetiğini bulunduran genotipleri elde etmek. Bunu da ‘genetik kirlenme olmasın’ diye melezlemeleri oluşturmak için kabinler kullanmaktayız. Zira dışarıdan polen alışverişi olmasın” dedi.
OMÜ Kenevir Araştırmaları Enstitüsü tarafından yürütülen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen proje kapsamında, yerli kenevir genotiplerinin lif oranını artırma çalışmaları devam ediyor. Bu kapsamda yapılan ön çalışmalarda, yüksek lif oranına sahip yabancı orijinli Santhica-27 ve Futura-75 isimli 2 çeşit ebeveyn olarak seçilerek, yerli genotiplerin lif oranlarını artırmak için melezleme çalışmaları başlatıldı. Çalışma, 16 farklı melez kombinasyonuyla özel olarak izole edilen kabinlerde yürütülüyor.
Projeye ait bilgi veren OMÜ Kenevir Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Selim Aytaç, “Bu kabinler kenevir genotipleri melezleme kabinleri. Öteki olağan kabinlerden yüksektir. Kabinler, çelik profile yapıldı ve etrafı polen geçirmeyecek örtülerle sarıldı. Biz burada melezleyeceğimiz genotipleri belirli bir sıranın içini ekmekteyiz ve orada toz alışverişi istemiş olduğumuz anne ve baba bireyler ortasında olur. Meydana gelen yavrular istemiş olduğumuz genetik özelliklerde sağlanmış olur. Kabinler dışarıya polen veremezler. Dışarıdan da polen alamazlar. Münasebetiyle kendi içerisinde bizim seçmiş olduğumuz ebeveynler oluşacağı için ıslah çalışmaları bu kabinleri kullanmaktayız. Burada 16 kabin var. 16 farklı bir genotip melezlemesini burada yapabilmekteyiz” diye konuştu.
Kabin sayısını arttırmayı hedeflediklerini lisana getiren Prof. Dr. Selim Aytaç, “Yıl içerisinde bu kabinlerde birkaç nesil yapmak suretiyle arz etmiş olduğumuz 32 yahut daha yüksek oranda yılda melezleme kombinasyonu oluşturmaktayız. Bu kombinasyonlar daha sonra diğer kabinlerde müşahede bahçeleri halinde dönüştürülüyor. Tahminen de onlarca, yüzlerce farklı genetör elde ediyoruz. Bunların içerisinde gerek müşahedelerimiz gerek ölçüm sayımı tartımlarımız gerek laboratuvar çalışmalarımız sonucunda yeni çeşit adaylarımız, istemiş olduğumuz özellikte yeni adaylarımız ortaya çıkmakta. Burada verimlilik, lif randımanı, lif oranı, yağ randımanı, tohum randımanı üzere özellikler araştırılarak yeni çeşitlere yol çıkarmaktayız. Birebir vakitte ilaç aktif unsuru gayeli üretimlerimizde evvel laboratuvar koşullarını daha sonra yeniden kabinleri de geliştirme çalışmalarımız devam etmektedir” dedi.
Dünyadaki bütün kenevir genotiplerinin gen bankasını oluşturmak istediklerini söz eden Aytaç, “Tohumlar kabinlerde olağanda 4-4,5 ay kalıyor. O mühlet içerisinde biz işimizi bitiriyoruz. Yani tohumu ektikten sonra 4,5 ay sonra tohum alıp tekrar kabinleri hazırlıyoruz, tekrar üretim yapıyoruz. Sera içinde olduğundan ötürü yıl uzunluğu burada kenevir üretimi yapabiliyoruz. Biz bunda yalnızca 3 çeşit değil, birebir vakitte daha çeşit olumlu 2 bin 500’e yakın genotipimiz var. Onları kullanmaktayız. Yeniden yurt dışına ithal etmiş olduğumuz muhakkak özellikleri olan yabancı çeşitleri de melezlemeye almaktayız. Bizim için kıymetli olan üniversitemiz bünyesinde dünyadaki bütün kenevir genotiplerinin gen bankasına oluşturmak, şu anda gen bankasında gelişme çalışmamız var. Buradan elde etmiş olacağımız yeni varyasyonları da gen bankamızın kayıt altına alıyoruz. İleride çalışacak olan genç arkadaşlara malzeme olarak bünyemizde bulunduruyoruz” dedi.
‘GENETİK VARYASYON OLUŞTURMAK’
Asıl hedeflerinin kenevirin genetik varyasyonunu oluşturmak olduğunun altını çizen Prof. Dr. Aytaç, “Burada asıl amaçlanan genetik varyasyon oluşturmak. Yani bugün dünyada esmeri, sarısı, beyazı, zencisi her türlü insan var. Kenevirin de her türlü genetiğini bulunduran genotipleri elde etmek, kısa uzunluklu olandan uzun boyluya, kollu olandan kolsuz olana, tohumu iri olandan küçük olana, yağ randımanı yüksek olana düşük olana üzere, tıpkı vakitte protein ve öteki kannabinoidler konusunda da mümkün olduğunca farklı varyasyonlar oluşturmak hedefimiz ve bunu da ‘genetik kirlenme olmasın’ diye istemiş olduğumuz melezlemeler oluşturmak için kabinleri kullanmaktayız ki dışarıdan polen verişi olmasın. Tıpkı vakitte mikro tohum çoğaltım çalışmaları için de kullanabiliyoruz. Bunu daima çalışıyoruz esasen biz. Bunun sonu yok. Yani araştırmanın sonu yok. Sürekli yeni yönetmeni, yeni varyasyonları oluşturuyoruz. Bu aslında enstitümüzün kurulma maksadı da bir tanesi bu. Tarım ve Islah Anabilim Kolumuz sadece bu hedeflere ilgilenmektedir. Yeni çeşit adaylarını veyahut da yönetmeni ve varyasyonları oluşturulması” diye konuştu.
