Yüksek Gıda Enflasyonu Sorunu

HABER: Batuhan DÜKEL – KAMERA: Ünal AYDIN

(ANKARA) – Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, yüksek besin enflasyonuna ait olarak yaptığı değerlendirmede, “Gıda enflasyonunu düşürmenin yolu üretimi arttırmak, üretimde sürekliliği sağlamak, ithalat bağımlılığını azaltmak ve üretim iktisadına geçmek. Aksi halde bizim besin enflasyonumuz şekilsel olarak düşse bile aslında enflasyon düşmüyor, enflasyonun, fiyatların artış suratı düşüyor” tabirini kullandı.

OECD’nin Kasım 2024 besin enflasyonu raporuna nazaran OECD ülkelerinin enflasyon ortalaması yüzde 4.5 iken Türkiye yüzde 47.1’lik besin enflasyonu oranıyla listenin birinci sırasında yer alıyor. Gıda enflasyonundaki yükselişe ait olarak ANKA Haber Ajansı’na konuşan Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, şunları kaydetti:

“Gıda enflasyonunda FAO’da yıllık artış yüzde 6.7. Avrupa Birliği ülkelerinde yıllık yüzde 5. Türkiye’nin bir evvelki ay yüzde 5.6 artmıştı TÜİK datalarına nazaran ki bize nazaran daha farklıdır o. Yüzde 45 civarı bir besin enflasyonu var. Üretim sorunu çözülmeden, raflardaki baskınlarla enflasyon düşürülemez. Üretimin maliyeti girdilerin maliyeti, çiftçinin kar ettiği, önünü görüp daima ürettiği tüketici gelirinin arttığı bir ortamda bir bütün olarak enflasyonla gayret edilmesi gerekir. Biz şu anda besin enflasyonunu da TÜİK’in açıkladığı datalarla ortalama alıyoruz. En fakir yüzde 20 ile en güçlü yüzde 20’nin hissettiği besin enflasyonu birebir değil. Hasebiyle besin enflasyonunun da ortalama bir sayı olarak ele alınmasını hakikat bulmuyoruz. En fakir yüzde 20’ye nazaran ya da en güçlü yüzde 20’ye nazaran farklı besin enflasyonu sayılarının olduğu bir ortamda da bu enflasyonların açıklanması ve halka tesirinin farklı bir sistematikle ele alınmasının daha gerçek olduğunu düşünüyoruz. Türkiye besin enflasyonunda birinci olmayı hak etmiyor.”

“Sahte, kaçak besinleri tüketmek zorunda kalıyoruz”

Tüketici gelirinin düşük olması ve enflasyonist ortam nedeniyle tüketicilerin uydurma besin tüketmesi üzere bir sorun yaşanabileceğini vurgulayan Suiçmez, kelamlarına şöyle devam etti:

“En değerli sorun tüketici gelirinin düşük olduğu bir ortamda düzmece, kaçak besinleri tüketmek zorunda kalıyoruz ki tüketiciler olarak bizim sıhhatsiz, ucuz besine erişmemiz bir sorun. Bu ortamın ortadan kaldırılması gerekir. Besin enflasyonunu düşürmenin yolu üretimi arttırmak, üretimde sürekliliği sağlamak, ithalat bağımlılığını azaltmak ve üretim iktisadına geçmek. Aksi halde bizim besin enflasyonumuz şekilsel olarak düşse bile aslında enflasyon düşmüyor, enflasyonun, fiyatların artış suratı düşüyor. Hasebiyle biz yüksek besin enflasyonuyla bir mühlet daha, bu siyasetler devam ettiği sürece, yaşamak zorunda kalacağız.”

Tarım Kanunu’nun 21. hususuna nazaran yaklaşık 600 milyar TL olması gereken dayanağın 135 milyar TL olarak açıklanmasını da eleştiren Suiçmez, “2025 yılında tarıma ayrılacak dayanak bütçesi 2006’da çıkan Tarım Kanunu’nun 21. hususu gereği en az milli gelirin yüzde 1 ve yüzde 1’in üstünde verilmesi öngörülmüş fakat maalesef 2006’dan bu yana ziraî takviye bütçesi hiçbir vakit yüzde 1’e çıkmadı. Birinci yıllarda binde 5’lerdeydi, son iki yıldır yaklaşık binde 2’ler seviyesinde. Takviye bütçesinin yetersiz olması bir sorun ve bu takviyelerin bir yıl sonra ödenmesi asıl sorun. Dolayısıyla 2025’te  ödenecek takviyeler geçen yılın üretimin takviyeleri. 2026 ve sonrasında da üç yıllık bir plan açıklandı fakat orta vadeli programda enflasyon hedefleri Tarım Bakanlığı dahil bütçeden ayrılan ödeneklere bakıldığında ülkemizde uygulanan ekonomik siyaset, kemer sıkma siyaseti, enflasyonla uğraş siyasetinde çiftçi gelirlerinin gereğince desteklenmediği ve desteklenmeyeceği görünmekte” tabirini kullandı.

“Kar etmeyen beşerler o alandan çekilir”

Çiftçiye verilen dayanakların arttırılmasının kâfi olmadığını, bununla birlikte girdi maliyetlerinin düşürülmesi gerektiğini belirten Suiçmez, şunları kaydetti:

“Sadece çiftçiye tarımda dayanak vermek meseleleri çözmüyor. Girdi maliyetleri yüksek, mazot, tohum, ilaç, gübre, yem üzere. Bugün bile mazota yeni bir artırım gündemde. ve çiftçi traktörünü kullanmak zorunda. Bundan özel tüketim vergisinin alınmaması gerekir, yıllardır söyledik. Maalesef girdi maliyetleri yüksek, toplam takviye bütçesi düşük ve takviyeler geç ödeniyor. Bütün bunların üstüne bir de çiftçi üretimde bulunmak için kredi kullanmak zorunda. Bankalara olan borcu 800 milyarı aştı. Özel bölümle birlikte 1 trilyona yakın çiftçinin borcu var. Enflasyonun yüksek olduğu bir ortamda buğdaya yüzde 11’lik artış yapıldı. Arpa’ya yüzde 3.6′ lık bir artış yapıldı. Yani takviye ölçüsü artırılsa bile girdi maliyetleri düşürülmezse, çiftçinin kullandığı kredilerin faizi düşürülmezse, en kıymetlisi ürettiği esere maliyetinin üstünde yaşamasını devam ettirecek çiftçi karı da konularak eser alınmazsa, kamunun bile eser fiyatını tarlada baskıladığı bir ortamda kar etmeyen beşerler o alandan çekilir. 2025’teki takviye bütçesi, girdilerdeki somut olmayan indirimler, takviyelerin geç dönecek olması, alım fiyatının gerek kamu gerek özel dalca tarlada baskılanması 2024’te  yaşadığımız üretim sorununu 2025’te de yaşamamıza yol açacak.

“Yurt dışından eser almak bizim besin arz meselemizi da besinde yeterlilik problemimizi da çözmez”

İklimin tesiri var, randıman kalite düşüşünde fakat en değerlisi hakikat siyasetler ve siyaset araçlarının yaşama geçmesi. Bu evrede da bir öteki boyut üretilen esere verilen takviye birebir vakitte tüketiciye verilen takviyedir. Kâfi eserin olmadığı ortamda biz et ithalat etmeyeceğiz dememize karşın canlı hayvan et ithal ediyoruz. Buğday, pamuk, ayçiçeği, mısır dahil olmak üzere temel eserlerde yurt dışından eser almak bizim besin arz meselemizi da besinde yeterlilik sıkıntımızı da çözmez. Bu manada da ithalata dayalı bir tarım siyasetinin bir an evvel devreden çıkarılması gerekir. Üçüncü boyutta her şeye karşın dayanaklar kâfi verilse, girdi maliyetleri düşürülse, çiftçiye karlı bir alım fiyatı verilse dahi şayet tüketici geliri düşükse raflar dolu olsa bile tüketici olarak biz ucuz, sağlıklı, kâfi besine erişememe sıkıntısıyla karşı karşıyayız. O nedenle üretici, gıda tedarik zinciri tüketici boyutunda tarımın bütün olarak ele alınması gerekir. Destek siyaseti, girdi siyaseti, alım siyaseti, dış ticaret siyaseti ve tüketici geliri siyasetleriyle birlikte topyekün hareket edilmeli.  Şu anda uygulanan siyasetlerin dışında üreticiyi koruyan tıpkı vakitte da tüketiciyi koruyan farklı bir tarım ve besin siyasetine ve ona yönelik somut araçlara muhtaçlığımız var.”

“Tarım Bakanlığı’nın hazırlıksız yapacağı bu planlama çalışmalarının başarılı olmasını biz güç görüyoruz”

Tarım Orman Bakanlığı tarafından 2025-2028 Tarım Strateji Evrakı ile geçilen Planlı Üretim ve Destekleme Politikalı’nda yapılan değişikliklere ait de konuşan Suiçmez, mevzuyu yargıya taşıdıklarını duyurarak şunları söyledi:

“Planlamayı savunan bir meslek örgütü olarak Tarım Orman Bakanlığı’nın hazırlıksız halde başlattığı Ziraî Üretim Planlama Yönetmeliği’ni, Kontratlı Üreticilik Yönetmeliği’ni yargıya taşıdık. Yargı sonucunu bekliyoruz. Planlamanın başarılı olmasını istiyoruz ve içinin boşaltılmamasını istiyoruz. O manada Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırlıksız yapacağı bu planlama çalışmalarının başarılı olmasını biz güç görüyoruz. Bir proje planlama yapılacaksa onun maddi boyutu çok kıymetli. Tarım Bakanlığı’na ayrılan destekleme bütçesi, toplam bakanlık bütçesi, 3 yıllık planlamaya nazaran verilecek, gelecek yıl bütçeleri OVP’de gördüğümüze nazaran düşükse bu düşük bütçelerle hakikat planlama yapılamaz. Münasebetiyle data, işçi, maddi kaynak ve en kıymetlisi de yönlendirici olması gerekir planlamaların. Zorlayıcı planlamayla, zorla kontratlı üreticilikle, zorla ekilmeyen araziyi senden alıp diğerine veriyorum demekle bu işler olmaz. Tüm kısmı üreticisi, teknikeri, mühendisi, akademisyeni üretim olmadan endüstrici besin işleyemez. Üretim olmadan ihracatçı eser pazarlayamaz. Münasebetiyle kesimin tüm bölümlerinin içinde yer aldığı bir planlama gündeme gelmeli. Vilayet ve ilçelerde planlamayla ilgili teknik komiteler var ancak ana karar verici bakanlık. Ülke seviyesinde ziraî üretim planlamasında yalnızca bakan ve genel müdürlerin oluşturduğu bir üst şurayla karar alınırsa bunlar yalnızca planlamayı gündeme getirmek olarak kalır. Ülkemizdeki problemleri da maalesef çözemez.”