İsrail ve Hamas’tan Ateşkes Anlaşması

Haber: Hande Öztürk

(ANKARA) – İsrail ve Hamas, Gazze’deki savaşı durduracak ve İsrailli rehineler ile Filistinli tutukluların özgür bırakılmasını sağlayacak bir ateşkes mutabakatı üzerinde 15 aylık bir sürecin sonunda uzlaştı. Mutabakatta uzlaşılması, hem Filistin hem de İsrail’de sevinçle karşılanırken; tüm dünyada da büyük yankı uyandırdı.

ANKA Haber Ajansı, ateşkes muahedesine ait bilgi ve ayrıntıları derledi. Hem İsrail hem Hamas tarafından onaylanan muahedenin ayrıntıları resmi olarak şimdi açıklanmadı. Etaplı olarak uygulanacak mutabakat, Gazze’deki savaşın durmasını, rehine ve tutuklu değişimini, İsrail askerlerinin çekilmesini ve bölgeden tahliye edilmeye zorlanan Filistinlilerin geri dönüşünü içerecek.

Hamas, Ekim 2023’te İsrail’e saldırdığında 251 rehine almıştı. Şu an hala 94 rehineyi alıkoyuyor. İsrail ise rehinelerden sadece 60’ının hayatta olduğunu öne sürüyor. İsrail’in rehineler karşılığında, kimileri yıllardır mahpusta olan yaklaşık bin Filistinli tutukluyu özgür bırakması bekleniyor.

Ateşkes nasıl uygulanacak?

Gazze ateşkesinin üç etapta uygulanması bekleniyor. Her iki tarafın da ateşkesin üç etaplı olmasına onay verdiği belirtilse de mutabakatın uygulanabilmesi için İsrail’in güvenlik kabinesi ve hükümetinin de onay vermesi gerekecek.

Katar Başbakanı Pir Muhammed bin Abdulrahman el-Thani, mutabakatın İsrail kabinesi tarafından da onaylanması durumunda 19 Ocak Pazar günü yürürlüğe gireceğini  açıklamıştı.

Ateşkesin birinci basamağı 6 hafta sürecek.

Ateşkesin birinci etabı, 6 hafta sürecek. Misyonu 20 Ocak’ta Donald Trump’a devredecek ABD Başkanı Joe Biden, ateşkes muahedesinde uzlaşmaya varıldığını duyurarak, ateşkesin birinci evresine ait “tam ve eksiksiz bir ateşkes sağlanacak” formunda açıklamada bulunmuştu. Biden, ayrıyeten ortalarında bayan, yaşlı ve hastaların da bulunduğu Hamas tarafından alıkonulan rehinelere ile çok sayıda Filistinli tutuklunun karşılıklı olarak hür bırakılacağını bildirdi.

Gazze’deki İsrailli rehineler ile İsrail’deki Filistinli tutuklular hür bırakılacak. Daha sonra bölgeden tahliye olmaya zorlanmış ve yerlerinden edilmiş Gazzelilerin meskenlerine dönmeye başlamalarına müsaade verilecek. Katar Başbakanı Al Thani, ateşkesin sağlandığını açıkladığı basın toplantısında, Hamas’ın 33 rehineyi hür bırakacağını duyurdu.

İsrail Hükümeti Sözcüsü David Mencer, daha evvel çocuklar da dahil olmak üzere hayatta 33 kişinin hayatta olduğunun düşünüldüğünü, lakin hepsinin hayatta olmadığına inanıldığına dikkati çekmişti. Bir Filistinli yetkili, daha evvel üç rehinenin çabucak özgür bırakılacağını ve geri kalanların hür bırakılmasının altı hafta boyunca gerçekleşeceğini söylemişti.

Bu kademede, İsrail askerleri Gazze’nin “tüm” yerleşim alanlarından çekilecek ve Filistinliler de terk etmek zorunda kaldıkları Gazze’nin bütün bölgelerinde kendi mahallelerine dönebilecek. Gazze’nin 2 milyon 300 binlik nüfusunun neredeyse tamamı, İsrail’in tahliye buyrukları, hücumları ve mahallî çatışmalar nedeniyle konutlarını terk etmek zorunda kalmıştı.

Daha sonra, Gazze’ye insani yardımların ulaşması sağlanacak her gün bölgeye yüzden fazla kamyonun girişine müsaade verilecek.

İkinci ve üçüncü evre…

Biden, ateşkesin ikinci evresinin, “savaşın kalıcı olarak sonlandırılması” olacağını vurguladı. Hayatta kalan öteki rehineler, daha fazla Filistinli tutuklu karşılığında özgür bırakılacak. İsrail’in genel olarak özgür bırakmayı kabul ettiği düşünülen bin Filistinli tutukludan yaklaşık 190’ı 15 yıl yahut daha fazla mahpus cezası almış durumda. Bir İsrailli yetkili, daha evvel yaptığı açıklamada, cinayetle suçlananların özgür bırakılmayacağını belirtmişti. Bunun yanı sıra, Gazze’den İsrail askerlerinin büsbütün çekilmesi sağlanacak.

Üçüncü ve son etapta da Gazze’nin yine inşaası ele alınacak. Bu sürecin yıllarca süreceği belirtiliyor. Öte yandan, geri kalan rehinelerin cesetleri geri verilecek.

Yanıtlanmayan sorular…

Arap ve Batı medyasında yer alan haberlerde, mutabakat ile ilgili yanıtsız kalan sorular ortasında, savaşın kalıcı olarak sona erip ermeyeceği yer alıyor. Ateşkesin, çatışmayı duraklatacağı ve kaidelerin yerine getirilmesine imkan tanıyacağı beklenirken; bu durumun kalıcı bir barışa yol açıp açmayacağı ya da kaideler yerine getirildikten sonra düşmanlıkların yine başlayıp başlamayacağı meçhullüğü koruyor.

Haberlerde, her ne kadar muahedenin kapsamı ve uzun vadeli tesirlerine ait pek çok yorum yapılsa da bunlar şimdi netleşmemiş durumda. Arap ve Batı medyasında aktarılan haberlerde yer alan yorumlara nazaran, İsrail’in savaşın en kıymetli amaçlarından biri Hamas’ın askeri ve yönetimsel yeteneklerini yok etmek. İsrail, Hamas’a kelam konusu alanlarda önemli formda ziyan vermiş olsa da Hamas’ın hala birtakım operasyonel kapasitesinin bulunduğu ve tekrar yapılanma talihinin olduğu öne sürülüyor.

Öte yandan, hangi rehine ya da tutukluların hayatta olduğu ya da meyyit olduğu ve Hamas’ın kayıp olanların nerede olduğunu bilip bilmediği de hala belirsizliğini koruyor. Hamas, İsrail’in özgür bırakmayı reddettiği kimi tutukluların hür bırakılmasını talep etti. Bunun, 7 Ekim ataklarına karışan şahısları de içerdiği düşünülüyor.

Ayrıca, İsrail’in muhakkak bir tarihe kadar tampon bölgeden çekilip çekilmeyeceği yahut oradaki varlığının sonlu olup olmayacağı da bilinmiyor. İsrail ile Hamas ortasındaki evvelki ateşkesler, çatışmalarla sarsıldı ve sonunda bozuldu. Bu ateşkesin vakit çizelgesi ve karmaşıklığı, “Küçük bir olayın bile büyük bir tehdide dönüşebileceği manasına geliyor” halinde yorumlanıyor.