İstanbul’da Serçelerin Azalması
Osmanlı devrinde kuşların yuva edinmeleri için bilhassa kamusal yapıların duvarlarına kuş konutları yapılırken, bugün megakentte mimarideki değişiklikler, yeşil alanların azalması ve beslenilecek habitatların yok olmasının, serçe popülasyonunu olumsuz etkilediği belirtiliyor.
İstanbul’da, Türkiye için müdafaa statüsü düşük telaş düzeyinde yer alan serçelerin sayısında düşüş olduğu gözlemleniyor. Birçok Avrupa ülkesinde de sayıları azalan serçeler için çeşitli hareket planları geliştiriliyor.
İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa Ormancılık Meslek Yüksekokulu Öğretim Vazifelisi, kuş bilimci Ergün Bacak, İstanbul’daki serçe sayısının azalış nedeni ve yapılabileceklere ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Bacak, bilim insanları ve kuş gözlemcilerinin İstanbul’da serçe sayısının azaldığını gözlemlediklerini belirterek, yavaş yavaş yok olan şeylerin beşerler tarafından fark edilmediğini söyledi.
Ergün Bacak, “Serçelere daha az alanda rastlıyoruz zira yeşil alanlar, onların beslenecekleri habitatlar kayboluyor ve mimari değişiyor. Türkiye’ye baktığımızda, biz nizamlı olarak data tutmadığımız için ne kadarının kaybolduğunu bilmiyoruz. Avrupa’da çok uzun yıllardır bilgiler tutularak bilimsel çalışma yapılıyor ve yaygın kuşların ne kadar kaybolduğunun farkına varılıyor.” dedi.
Serçe sayısındaki azalışın en büyük nedeninin mimari yapının değişmesi olduğunu vurgulayan Bacak, serçelerin evvelden binaların saçaklarına yuva yaptığını, küçük bahçelerde beslendiklerini anlattı.
“Önce beslenme, sonra yuvalama alanları kayboldu”
Bacak, “Ne değişti? Evvel yeşil alanlar kaybolmaya, sonra mimari değişmeye başladı. Serçelerin evvel beslenme, sonra yuvalama alanları kayboldu. Böcekler vardı, bu kadar tarım ilaçları yoktu, serçeler yavrularını böceklerle besliyordu. Türkiye üzere yerlerde betonun her yere ulaşması sonucu habitat kaybı oldu. Serçelerin avcıları da çok arttı; kargalar serçelerin bir kısmını yiyor, kediler serçeyi avlıyor. Artık 50-60’lı yıllardan kalan binalar kentsel dönüşümle değişirken oraya yuva yapan kuşları düşünmüyoruz. Artık meskenlerin saçakları yok, serçeler nereye yuva yapacak?” diye konuştu.
İngiltere’de son 40 yılda serçe popülasyonunun yüzde 68 düştüğünü kaydeden Bacak, “İngiltere’de, Hollanda’da her meskenin bahçesine serçeler yuva yapsın diye kutu yuva konulması önerisi getirildi. Ebabil kuşları yuva yapsınlar diye duvarlara yuvalar yapıştırılıyor. İngiltere, Hollanda serçeyi kırmızı listeye almış. Türkiye’de şimdi bu kültür başlamadığı için tahminen de bir gün bakacağız, serçelerin yüzde 90’ı ortadan kaybolmuş olacak. Yalnızca küçük kentlerde, köylerde serçe görüyor olacağız, büyük kentlerden tahminen de büsbütün silinmiş olacak.” sözünü kullandı.
“Bugünlerde artık o kadar serçeyi göremiyoruz”
Ergün Bacak, sağlıklı datalar için serçe üzere kuşların tertipli izlenmesi ve her yıl sayımlarının yapılması gerektiğini lisana getirerek, şunları kaydetti:
“Büyük kuşlarda azalma ya da artmayı daha fazla fark ediyoruz, daima ‘Etrafta vardı şayet yoksa öbür bir yere gitti’ diye düşünüyoruz. Biz çocukken seslerini çok fazla duyduğumuz serçelerin bu yıllarda seslerini duymaz olduk. Sayılarını bilmiyoruz lakin seslerini artık çok sık duymuyoruz. Çocukken hatırlıyorum, onlarca serçe yan binanın saçaklarına yuva yapıyordu, bugünlerde artık o kadar serçeyi göremiyoruz. Kırsal alanlarda daha çok görebiliyoruz. Sağlıklı bilgiler tutsak, sayımlarını yapsak İstanbul’da serçelerin sayılarının ne kadar azaldığını çok rahat söyleyebiliriz lakin şu an yalnızca müşahedelerle ‘azalıyor’ diyebiliyoruz.”
Bilimsel çalışmaların desteklenmesi ve öncelikli hale getirilmesi gerektiğine dikkati çeken Bacak, “Türkiye’de iki tane yok olan çeşit var. Yakın vakitte hassas kategorisine girdi ‘üveyik’ ve ‘elmabaş patka’. İkisinin de pek çok ülkede avı yakın vakitte yasaklandı fakat ikisi de Türkiye’de avlanan tiplerden. Habitatlarımızı, son kalan doğal alanları muhafazamız gerekir. Tiplerin yok olmasının sonunda en çok etkilenecek canlılardan biri insan. Ekosistem bozulursa biz etkileneceğiz, bizim kaçacak öteki bir dünyamız yok. Serçeler yok olacak, güvercinler yok olacak, bir bakmışız yok olma sırası bize gelmiş.” kelamlarını sarf etti.
“Küçük dokunuşlarla popülasyonun düşmesini muhakkak ölçüde dengeleyebiliriz”
Bacak, İstanbul ve başka büyük kentlerde serçe çeşidinin yok olmasının önüne geçebilmek için yapılabilecekleri şöyle sıraladı:
“Peyzaj mimarlarının kentsel yapılaşmayı düşünürken dışarıda yaşayan canlıları da düşünerek hareket etmesi, saçak ve yuvalar yapması gerekir. Osmanlı vaktinde mimarlar bunu düşünmüş, kuş yuvaları yapmışlar. Küçük dokunuşlarla popülasyonun düşmesini aşikâr ölçüde dengeleyebilir, en azından stabil hale getirebiliriz. Bunun yanında doğal alanları, habitatı müdafaamız gerekir. Yanlış ışıklandırmalar pek çok kuşun hayatına mal oluyor. Her yıl milyarlarca kuş yalnızca camlara çarparak hayatını kaybediyor. Camlara yapıştıracağımız stickerlarla pek çok kuşun, serçenin hayatını kurtarabiliriz. Birkaç saat eğleneceğiz diye yıl başında her yerde havai fişeklerden yüz binlerce tahminen milyonlarca kuş hayatını kaybetti. Havai fişek atmak yerine lazer gösterisi yapalım, en azından daha az ziyanlı.”
