Los Angeles Yangınları Kontrol Altına Alınamıyor

Kontrol altına alınamayan yangınlar Los Angeles’ın birtakım kısımlarında hala devam ederken, artlarında tam bir yıkım bırakıyor.

Geniş bir alanı kül eden alevler on binlerce kişinin tahliye edilmesine neden oldu. En az 24 kişinin vefatına yol açan yangından yüz binlerce yapı da yok oldu.

Tüm gayretlere rağmen, büyük yangınlar hala denetim altına alınamadı.

California eyaleti yetkililerine nazaran bölge genelinde en az üç büyük yangın sürüyor.

İlk başlayan ve hala en büyük olan Palisades yangını, büyük bölgeleri tahrip ederken, bunlara Mel Gibson ve Paris Hilton üzere ünlülerin meskenlerinin bulunduğu kalburüstü Pacific Palisades mahallesi de dahil. Yangınların sebebi inceleniyor.

Perşembe günü Kenetth yangını ismi verilen yeni bir yangın daha başladı. Bu yangınla ilgili olarak bir kişi kundak kuşkusuyla gözaltına alındı.

Kentin büyük kısmı elektrik kesintileri nedeniyle karanlığa gömülürken, kaçmak isteyenler nedeniyle yollarda trafik tıkandı. Okullar ve üniversiteler de kapanmak zorunda kaldı.

Hafta sonu hafifleyen rüzgarların yine sürat kazanıp saatte 110 kilometre sürate ulaşacağı belirtilirken, alevlerin daha da geniş bir alana yayılmasından korkuluyor.

Şu ana dek Palisades yangını yüzde 13, Eaton yangını yüzde 27 ve Hurst yangını da yüzde 89 oranında denetim altına alınmıştı.

Peki, Los Angeles’taki bu yangınlar neden bu kadar ağır ve nasıl bu kadar çabuk yayıldı?

1. Süratle büyüyen bitki örtüsünün yangına yakıt olması

Uzmanlar, El Nino hava olayı nedeniyle 2024’te düşen ağır yağışın, kış aylarındaki yangın riskini artırdığını söylüyor.

Edinburgh Üniversitesi’nden yangın bilimi araştırmacısı Rorry Hadden şöyle açıklıyor;

“Yangından evvel düşen yağış, bitki örtüsünün değerli formda büyümesine yol açabiliyor. Daha sonra bu yangın için potansiyel bir yakıt olabiliyor. Sonra da daha kuru hava devrine geçiliyor, bu bitki örtüsü çok çok süratli kuruyabiliyor ve daha fazlası da var. Yani yangın için daha da fazla yakıt.”

İngiltere Ekoloji ve Hidroloji Merkezi’nden orma yangını uzmanı Maria Lucia Ferreria Barbosa da 2024’teki yağışlı havanın akabinde, kuru devrin gelmesinin “orman yangınlarının yayılması için kusursuz koşulları” yarattığını söylüyor.

Bu çok yağışlı havadan kuru havaya geçiş hidroiklim kamçısı diye biliniyor. Son periyotta yapılan bir araştırmaya nazaran global ölçekte bu durumun ortaya çıkması riski, 20. yüzyılın ortalarından bu yana kıymetli ölçüde yükseldi.

2. Santa Ana ‘saç kurutma makinesi’ rüzgarları

Sert esen rüzgarlar Los Angeles’ın batısındaki alevleri, süratle hareket eden bir orman yangınına dönüştürdü. Yangın, kuru bitki örtüsüyle yayıldı ve Santa Monica yakınlarındaki Pacifik Palisades mahallesinin etrafını sardı.

Bu rüzgarlar genelde sıcak ve kuru esiyor ve bitki örtüsündeki nemi daha da kurutuyor.

Hadden “Tüm orman yangınlarında üç şeyin bir ortaya gelmesi gerekiyor; bir çeşit alevlenme, yanacak bir şey ve havadan oksijen” diyor. Lakin California çölünden gelen rüzgarların suratı bu yangınları bilhassa ağır bir hale getirdi.

“Santa Ana, Föhn ya da saç kurutma makinesi rüzgarları” diye bilinen bu rüzgarlar, orman yangınlarının davranışlarını varsayım edilemez hale getiriyor.

Hadden “Bu rüzgarlar çok, çok kuru. Çok çok süratli hareket ediyorlar ve münasebetiyle bir yangın başladığında tutunması, büyümesi ve süratle yayılması kolaylaşıyor” diye açıklıyor.

Bazı durumlarda bu rüzgarlar elektrik direklerini devirerek, kablolardan çıkan kıvılcımların etraftaki bitki örtüsünü yakmasıyla yangınlara bile yol açabiliyor.

3. Kor yayılması

Hadden’a nazaran bu rüzgarlar alevleri coşturmakla kalmıyor, orman yangınlarındaki yapı kaybının en önemli nedeni olan kor yayılmasına da yol açıyorlar.

Hadden “Alevlerin önüne yollar ve binalar üzere pürüzler çıkabiliyor. Ama bu korları hiçbir şey durduramıyor ve dolaşıyorlar” diyor.

Rüzgarlar yanan bitki örtüsündeki korları sürükleyip, ileriye taşıyabiliyor. Yangının birkaç metre önüne sürüklenip, yeni bitki örtüsüne yayılabiliyorlar ya da birkaç kilometre birden sürüklenip, diğer yerlerde yangınları tetikleyebiliyorlar.

Rorry Hadden “Bu korların onlarca kilometre dolaştığına dair haberler var. Konutların etrafındaki boşluklarda ya da süs bahçelerinde düşüp, meskenleri yakabiliyorlar” diyor.

Bir kor bir meskenin alev almasına yol açarsa, itfaiyeciler müdahale edebiliyor.

Ancak Hadden “Sorun şu ki, bu korlarla onlarca konut birebir anda alev alabiliyor ve sonra her bir yanan mesken kendi korunu üretiyor. Yani rüzgarlarla taşınan bu korlarla bir cins domino tesiri görüyorsunuz” diyor.

Korlar, maddi hasara yol açmanın yanı sıra, önlerine çıktıkları beşerler için de çok tehlikeli olabiliyor.

Alex Gellis CBS News’e yaptığı açıklamada kız arkadaşının konutu alev aldığında yaşadıklarını “Bir kor girdabı üzereydi, hiç oksijen yoktu. Kendimi otomobilime sıkıntı attım” demişti.

4. Zirveler ve kanyonlar

Lon Angeles kentinin engebeli coğrafyası da orman yangınlarının yarattığı riski büyütüyor.

Hadden “Alevler zirve üst çok çabuk yayılır. Kanyonlar, vadiler, bu cins şeyler çok kuvvetli yangın davranışlarına yol açar. Birilerinin bu alevlerle çaba etmesi çok güç ve tahminen de imkansız” diyor.

Topografya, tahliyeyi de zorlaştırıyor. Eski Los Angeles Belediye Meclisi Üyesi New York Times’a yaptığı açıklamada, Palisades bölgesinde zirve yamaçlarındaki dar yolların bölgeden kaçmak isteyenlerin önünde ek bir zorluk olduğunu vurguladı.

5. İklim değişikliği

Uzmanlar, iklim değişikliğinin bu cins yangınlar çıkma ihtimalini artırdığını söylüyor.

Hadden “Mesele yalnızca daha sıcak ya da kuru hava değil. Sıkıntı çok yağışlı, rüzgarlı, sıcak ve kuru şartlarla tıpkı anda başa çıkmak durumunda kalınması” diyor.

ABD hükümetinin araştırması bu değişikliklerin, orman yangınları riskini ve yoğunluğunu artırdığına işaret ediyor. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi “İklim değişikliği, artan sıcaklık ve kurak atmosfer, ABD’nin batısındaki orman yangını riskinin ve boyutunun artmasında kıymetli bir rol oynadı” dedi.

Çok sıcak geçen bir yazın ve son aylarda yağmur düşmemesi nedeniyle California eyaleti bilhassa tehdit altında.

Eyaletin güneyindeki yangın mevsiminin genelde Mayıs-Ekim ortası olduğu düşünülürdü, lakin eyaletin Valisi Gavin Newsom artık belli ayların kelam konusu olmadığını söyledi ve “Artık yangın mevsimi yok, yangın yılı var” dedi.