Suriye’nin Geleceği için Riyad Toplantısı

Suriye’de 8 Aralık’ta Beşar Esad idaresinin Heyet Tahrir eş- Şam (HTŞ) liderliğindeki muhalif kümeler tarafından devrilmesinin akabinde başlayan yeni süreçte ülkenin geleceğine ait en üst seviye iştirakli toplantı, 12 Ocak’ta Suudi Arabistan’ın konut sahipliğinde Riyad’da yapıldı.

Toplantıya önde gelen Arap ülkeleri ile Batılı devletlerin yanı sıra Suriye’nin yeni dışişleri bakanı Esaad Hasan eş-Şeybani’nin de katılması dikkat çekti.

Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği (AB), Arap Birliği ve Körfez İşbirliği Örgütü’nün kurumsal olarak katıldığı toplantıda Türkiye’yi Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, ABD’yi ise Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Vekili John Bass temsil etti.

ABD ve AB toplantıda, Suriye’ye uygulanan yaptırımların kaldırılması için yeni idareden beklentilerini bir defa daha kayda geçirdi. Bu hususta kesin kararların gelecek haftalarda alınacağı açıklandı.

Başta Suudi Arabistan olmak üzere Arap dünyasının yeni Suriye idaresinden beklentilerinin başında, “aşırılık yanlısı eğilimlere müsaade vermemesi” geliyor.

Türkiye ise “terörle mücadeleyi” gündeme getiriyor ve Suriye’nin “terörden arındırılması için inisiyatif almaya hazır olduğunu” kaydediyor.

En kıymetli başlık yaptırımların kaldırılması

Toplantının Riyad’da düzenlenmesi, Suudi Arabistan’ın Suriye’nin geleceğine ait bahislerde “Arap dünyasının en önde gelen temsilcisi” sıfatıyla daha kıymetli bir rol oynamak istediğini göstermesi açısından kıymetli.

Alınan kararları ve yapılan tartışmaları kamuoyuna duyuran Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan, Riyad’daki toplantının odağında, Suriye’ye uygulanmakta olan yaptırımların kaldırılması olduğunu açıkladı.

Suriye’de 2011’de başlayan iç savaşta Beşar Esad idaresinin protestoculara karşı uyguladığı teknikler nedeniyle, Batılı devletler ve kurumlar bu ülkeye ağır ekonomik yaptırımlar uygulamaya başlamıştı. Esad idaresinin protestoculara karşı kimyasal silah da kullandığı biliniyor.

Bu yaptırımların hala yürürlükte olması, Suriye’nin gereksinim duyduğu ekonomik ve mali takviyenin sağlanmasının önündeki en büyük mani olarak görülüyor. Suriye’nin yeni idaresi, bu yaptırımların bir an evvel kaldırılması davetinde bulunuyor.

Toplantıya katılan Suriye Dışişleri Bakanı eş-Şeybani’nin bir araya geldiği Batılı muhataplarına bu bahisteki beklentilerini aktardığı, kendilerinin de bu süreçte işbirliği yapacağını ilettiği kaydediliyor.

Yapılan hesaplar, Suriye’nin yine imarı için yaklaşık 400 milyar dolarlık bir kaynağa muhtaçlık duyulduğunu gösteriyor.

AB, 27 Ocak’ta yaptırımları konuşacak

Riyad’daki toplantısında AB’nin güvenlik ve dış siyasetten sorumlu yüksek temsilcisi Kaja Kallas, Suriye’ye yaptırımların kaldırılmasının 27 Ocak’ta yapacakları toplantıda ele alacaklarını açıkladı.

Kaja Kallas, yaptırımların kaldırılması sürecinin şartlara bağlı olduğunu vurguladı.

Kallas, Suriye’deki yeni idarenin kapsayıcı olması, bayanları ve farklı kümeleri içermesi üzere ögelerin değerli olduğunu kaydetti.

Siyasi sürecin barışçıl ortamda sürdürülmesi, azınlık haklarının korunması, temel insan haklarına uyulması üzere bahisler da AB’nin gözettiği başlıklar ortasında.

Toplantıya katılan Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da yaptırımların kaldırılması sürecinde “akıllı bir yaklaşım” izlemek gerektiğini söyledi.

Alman bakan, savaş suçları işleyen eski rejim ögelerine yönelik yaptırımların sürmesi gerektiğini belirtti fakat Suriye halkının acil insani yardım gereksinimlerinin karşılanması için kimi adımların atılmasının değerine de dikkat çekti.

İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy de tıpkı noktaya vurgu yaparken, Suriye halkına karşı savaş cürümleri işleyenlerin hesap vermesini sağlamak için gerekli sistemlerin kurulması gerektiğini söyledi.

Trump idaresinin tutumu merakla bekleniyor

ABD de Suriye’de yeni idare ile bağlantıların temelini oluşturabilmek için Lider seçilen Donald Trump’ın 20 Ocak’ta yemin ederek vazifeye başlamasını bekliyor.

Washington, Suriye’ye insani yardımların iletilmesi ve birtakım güç süreçlerinin yapılabilmesi için bu ülkeye 6 aylık muafiyet getirmişti.

ABD, yaptırımların büsbütün kaldırılmasını ise süreç içerisinde kıymetlendirecek. Bu değerlendirmeler ortasında Heyet Tahrir eş-Şam’ın (HTŞ) “terör örgütü listesinden” çıkarılması da yer alacak.

Suriye’nin yeni yönetimin lideri Ahmed eş- Şara (eski ismiyle Muhammed Colani), geçmişte HTŞ’nin lideri olarak ABD’nin başına 10 milyon dolar ödül koyduğu bir isimdi. Washington, geçen haftalarda ödül kararını kaldırmıştı.

ABD’nin bu süreçteki öteki bir önceliği ise Suriye’nin doğusunda IŞİD ile çabanın sekteye uğramaması ve cezaevleri ile kamplarda tutulan IŞİD üyeleri ve ailelerinin gelecekte de nezaret altında tutulmaları.

Washington bu bahiste bilhassa Türkiye ile müzakereleri artırdı. Lakin bu bahiste da kararlar, Trump idaresi tarafından alınacak.

Suriye’ye en yakın ülkeler Türkiye ve Katar

Suriye’de iç savaşın başladığı tarihten itibaren çok yakın bir bağlantı içinde olan Türkiye ve Katar, 8 Aralık sonrasında da birlikte hareket ediyor.

İki ülke de Suriye’nin devrik lideri Beşar Esad’ın ülkeden ayrılarak Rusya’ya gitmesinin akabinde Şam’daki büyükelçiliklerini açmış ve yeni idareyle üst seviye temas kurmuşlardı.

Türkiye ve Katar, Suriye’de hem siyasi sürecin şekillenmesi hem de ülkenin yine imarı konusunda ön planda olmak, bölgesel tesir alanlarını genişletmek istiyor.

Ankara’nın bu süreçte bilhassa Suriye’nin – İsrail dışındaki- komşularıyla başka bir platform daha oluşturmak istediği, ülkenin yine imarı açısından coğrafik yakınlık avantajını kullanmak istediği kaydediliyor.

Türkiye açısından öbür bir öncelik ise hudutlarının güvenliği.

Suriye’nin kuzeyinde belirli bölgeleri denetim eden Türkiye, ABD iştirakinde IŞİD ile çaba eden ve omurgasını Kürt Halk Savunma Birlikleri’nin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) tasfiye edilmesini istiyor.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, bu mevzudaki beklentisini Riyad’daki toplantıda muhataplarına bir defa daha aktardı.

Arap ülkeleri radikal ögelerin iş başına gelmesini istemiyor

Başta Körfez ülkeleri ve Mısır olmak üzere Arap dünyasının hassasiyet gösterdiği mevzu, Suriye’deki yeni idarenin, siyasi İslami ögeleri içermemesi ve aşırılık yanlısı eğilimlerden uzak tutulması.

2010 yılında demokratik ve ekonomik taleplerin lisana getirilmesiyle başlayan Arap Baharı, birçok ülkede monarşik ve otokratik idareleri etkilemiş ve Mısır dahil birtakım ülkelerde idare değişikliğine yol açmıştı.

Arap ülkelerinin Suriye’deki yeni idareyle alakalarının olumlu çizgide gelişmesi ve Şam’ın da tekrar imar için başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkeleriyle işbirliğine gereksinim duyması, taraflar ortasında değerli bir uzlaşı olarak görülüyor.

Arap ülkeleri başta olmak üzere Türkiye ve başka bölge ülkelerinin gündeme getirdiği bir öbür öge ise İsrail’in Suriye’deki geçiş sürecini kendi bölgesel çıkarları için kullanmaması.

İsrail’in Suriye topraklarındaki varlığını artırması bölge ülkelerinin reaksiyonunu çekmişti.