TFF Yabancı VAR Hakemine Geçti
Türk futbolu uzun yıllardır hakem tartışmalarının gölgesinde varlığını sürdürüyor. Üstün Lig’te yarışan çabucak hemen her ekibin maçlardaki hakem idarelerine dair şikayetleri var.
Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ise süregelen bu şikayetlerin akabinde Üstün Lig’in ikinci yarısında süreksiz bir müddetle yabancı VAR hakemi uygulamasına geçildiğini duyurdu.
Ancak süreksiz mühletin ne kadar olduğuna ya da misyon alacak yabancı hakemlerin hangi ülkelerden geleceğine dair ayrıntılar şimdi paylaşılmadı.
Federasyon, bu kararın münasebetini, “Söz konusu geçiş sürecinin, genç hakemlerimizin gelişimine ve yetkinlik kazanmasına imkan tanıyacağı değerlendirilmektedir” kelamlarıyla açıkladı.
TFF, Merkez Hakem Heyeti’nin (MHK) tekrar yapılandırıldığını ve şirketleşme sürecine uygun kurumsal yapı tesis edileceğini de duyurdu.
Buna göre Süper Lig ve 1. Lig operasyonlarının, kulüplerin de paydaşı olacağı müşavere heyetinin çalışma prensiplerine uygun olarak MHK Başkanı tarafından yürütüleceği ifade edildi.
Peki Türk futbolu hakemleri neden tartışıyor? TFF’nin bu adımları hakem tartışmalarını sonlandırmaya yetecek mi?
‘Futbol iklimine itimat ithal ediliyor’
2023-24 dönemin 32. haftasından itibaren de birtakım maçlarda yabancı VAR hakemi uygulamasına gidilmiş, dönem bu halde tamamlanmıştı.
Ancak değişen TFF idaresi ile birlikte bu dönem VAR’da yeniden yerli hakemler vazife almaya başladı.
TFF’nin bu dönem tekrar VAR’da yabancı hakem kullanma kararını BBC Türkçe‘ye pahalandıran futbol yorumcusu Bülent Timurlenk, “geçici süre” sözünün belirsizlik yarattığını düşünüyor.
Timurlenk “Bunun bile muallakta olması [TFF’nin] ne yapmaya çalıştıklarını bilemediklerinin, bu hususta panik olduklarının bir göstergesi” yorumunu yapıyor.
Futbol yorumcusu Murat Fevzi Tanırlı’ya nazaran TFF, yabancı VAR uygulamasıyla futbol iklimine “güven ithal ediyor”.
Futbol yorumcusu Serdar Ali Çelikler ise BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede emsal hakem tartışmalarının Yunanistan’da da yaşandığını hatırlatarak “Onlar gerçek bir şey yaptı. Yabancı hakem getirdi. Türkiye de artık bunu VAR’la deniyor” diyor.
Sahadaki tesiri ne olacak?
Peki yabancı VAR hakemlerinin alandaki tesiri ne olacak?
BBC Türkçe‘nin konuştuğu FIFA kokartlı eski hakemlerden Ali Palabıyık, yabancı VAR hakemi uygulamasına kuşkuyla bakıyor:
“Yabancı VAR hakemlerinin, Türk hakemlerinden daha bilgili ve daha güzel olduğunu düşündüğümüzden, orta hakem VAR tavsiyesine uyacak. Olağanda son karar her vakit orta hakemde olması gerekirken, bu defa son karar daima VAR’da olacak.”
“Belki de öteki ülkelerin deneyimsiz VAR hakemlerini getireceğiz. Kendi ülkelerinde gereğince VAR vazifesi almayan hakemlerin burada vazife alması, Türk hakemleri üzerindeki baskıyı azaltacak. Diğer bir şey değil.”
Palabıyık, “Bizim görmediğimiz ne görecekler, bizim bilmediğimiz ne biliyorlar göreceğiz” diye ekliyor.
Yabancı VAR hakemin, hakemlik tartışmalarının temel meselelerine tahlil olamayacağını düşünen Palabıyık, hakemlerin kendilerini inançta hissedecekleri bir iklimin tesis edilmesi gerektiğini söylüyor:
“Hakemlerin evvel MHK’ya, sonra da TFF’ye güvenmesi gerekiyor. İnanç olmayan yerde yanlışlar olur.”
‘Genç ve deneyimsiz hakemler’
Futbol yorumcusu Murat Fevzi Tanırlı’ya nazaran hakemlere yönelik bu büyük tartışmanın fitili 8 Mart 2022’de ortalarında Cüneyt Çakır, Abdulkadir Bitigen ve Fırat Aydınus üzere üst seviye hakemlerin misyonlarına son verilmesiyle ateşlendi.
BBC Türkçe‘ye değerlendirmelerde bulunan Tanırlı, “keyfi” diye nitelendirdiği bu kararla birlikte hakemlik mesleğine duyulan itimadın sarsıldığını söylüyor.
Tanırlı’ya nazaran tartışmaların temelinde çok sayıda deneyimli hakemin misyonuna son verilmesiyle birlikte mevcut hakemlerin çoğunlukla “genç ve tecrübesiz” olması yatıyor.
MHK’nın son 24 yılda 20’den fazla defa değiştirilmesinin “kötü” bir yapılanmayı da beraberinde getirdiğini savunan Tanırlı, “Alttan gelen yetenekli hakem yok. Gelen hakemlerde de temel bilgi noksanlığı görülüyor” diyor.
Timurlenk’in bu tartışmaların nedeni olarak işaret ettiği faktör ise liyakatsizlik ve nepotizm.
Türkiye’de alttan hakem yetişmediğinin altını çizen Timurlenk, “Yetiştiğini düşündüklerinin ortasında en meşhur olanı, Halil Umut Meler ise sahanın ortasında yumruk yiyor” diyor.
Timurlenk “Süper Lig’te deneyimli hakem yok. Olanların da hepsi yıpratılmış ve paramparça edilmiş. Onlar yerine gencecik beşerler var” yorumunu yapıyor.
Genç hakemler ile tıp fakültelerinin birinci sınıf öğrencileri ortasında bir mukayese yapan Timurlenk, “Kimse bu birinci sınıf tıp öğrencilerini beyin ameliyatına sokmaz. Ameliyatın kapanış dikişlerini bile attırmazlar. Futbolda ise ortada beyin ameliyatı yapacak deneyimde beşerler olması gerekirken asistan hekimliği bile ilan edilmemiş adamlar var” diyor.
Timurlenk, kolay bir Google aramasında bile Türkiye’de nasıl hakem olunur sorusuna cevabın çarçabuk bulunamadığını, MHK’nın da yeni hakem yetiştirmek için genel davet yapmadığını savunuyor.
‘İnsanın olduğu yerde yanılgı olacaktır’
Birçok Anadolu kulübünde vazife almış deneyimli teknik yönetici Giray Bulak ise “İnsanın olduğu yerde kusur olacaktır. Yabancı hakemler de kusur yapacaktır” diyor.
Ali Palabıyık’a nazaran de “hakem tartışmaları hiç bitmeyecek”.
8 Mart kararları öncesinde dönemin TFF Başkanı Mehmet Büyükekşi ile zıt düşerek vazifesini bırakan Palabıyık, “Bundan 10 yıl evvel de hakem tartışmaları vardı lakin teknoloji yoktu, teknoloji daha azdı. Artık teknolojiyle birlikte hakemlerin yanılgı yapma riski ve hissesi azalmış iken günden güne daha çok kusurların yaşandığı bir ortama geldik” diyor.
Kimsenin kimseye itimadının kalmadığı bir ortamda artık hiçbir kulübün, hiçbir hakemin tarafsızlığına, adaletine, düdüğüne inanmadığını belirten Palabıyık, şöyle devam ediyor:
“Bu da ülkedeki toplumsal huzuru, spor ruhunu, spor kültürünü, futbol seyircilerinin bilhassa alana olan bakış açılarını büsbütün değiştirdi.”
Serdar Ali Çelikler de hakem tartışmalarını değerlendirirken futboldaki otorite kurum TFF’ye inanç duyulmadığı yorumunu yapıyor.
Türkiye’de otoritenin uzun periyodik olamadığını da vurgulayan Çelikler, hem TFF idaresinin hem de MHK’nın çok sık el değiştirdiğine dikkat çekiyor.
“Hakemler de bu ortamda kendi kendilerine bir çıkış yolu buluyor ve sırtlarını daha güçlü buldukları yapılara yanlışsız dayamaya başlıyor. Bu da kimi vakit bir ekip, kimi vakit da öteki bir kadro oluyor. Dönemsel olarak güç el değiştiriyor zira.”
Nasıl çözülebilir?
Serdar Ali Çelikler, tüm dünyada hakemlik sisteminin değişmesi ve hakemlerin transfer olabilmeleri gerektiğini savunuyor.
Çelikler, Türk hakemliği ile ilgili tahlil teklifinin ise daha radikal olduğunu söylüyor:
“Ben mevcut tüm hakemlerin, gözlemcilerin ve temsilcilerin vazifelerinin sona erdirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
“Hakemlik sisteminde ne kadar aktör varsa hepsini yok edip yesyeni bir jenerasyon yetiştirmemiz lazım.
“Bu iki yıllık bir müddettir. Bu müddette de büsbütün yabancılara teslim etmeliyiz. Ve otoritenin de bir mühlet sabit kalması gerekiyor.”
Giray Bulak ise Türk futbolunun hakemlikten daha değerli sorunları olduğu yorumunu yapıyor ve “Futbolumuzun muhtaçlığı olan şey yabancı hakemler değil, yabancı yöneticiler ve yabancı başkanlardır” diyor.
“Kötü gidişatta çabucak hakeme yükleniyor, antrenörler değiştiriliyor. Futbolcu bile bakıyor, lider hakemi konuşuyor. O da kendini sıyırıyor, kurtuluyor. Çabucak hakem hatalı oluyor. Zira hakem savunmasız.”
Timurlenk de dünyanın her yerinde hakemlerin yanılgı yaptığını hatırlatıyor. “Ama kaybetmeye tahammülü olmayan lider ve idare konseyleri profilleri bu düzeyde bir tek Türkiye’de var” diye ekliyor.
‘İyi maaş, saygınlık, sendika’
Futbol izleyicisinin herkesin yanılgı yapabileceğini kabullenmesi gerektiğini belirten Bulak, “Türkiye’de yanlışları en aza indirmek için hakemlerin donanımlı ve profesyonel olması gerekiyor. Yeterli maaşlar vermek, özendirmek lazım. Onlara saygınlık vermemiz lazım” diyor.
Bulak ayrıyeten hakemlerin ve hatta öteki futbol aktörlerinin de haklarını koruyacak bir sendikal örgütlenme öneriyor:
“Avrupa’da futbolcular ya da hakemler kendi hakları kelam konusu olduğunda maçlara bile çıkmayabiliyor, maçlar ertelenebiliyor. Haklarını koruyorlar.
“Ama bizde o denli değil. Sen Türkiye’de yalnız adamsın, yalnız kalıyorsun. Haydi bakalım sen ‘maça çıkmıyorum’ de. Sana hem futbolu hem de hakemliği bıraktırıyorlar. Bu da kaygıyı beraberinde getiriyor.”
